|
|
Nivelleerboussole van het 'Archief van Oorlog', gemaakt door J.M. Kleman & Zoon, Koninklijke Instrumentmakers.
Zeer kompleet instrument in mahonie houten kistje met de markering D.G.10
4 onderdelen in het kistje zijn eveneens gemerkt met: D.G. Nr. 10 B.1.
De messing grondplaat van het kompas heeft ook een stempel van het Archief van Oorlog (AvO). Centrum en gradenverdeling verzilverd.
De firma J.M. Kleman & Zoon werd Koninklijk in 1809 en het -Archief van Oorlog- werd in 1815 de Topografische Dienst.
Deze boussole is dus gemaakt in de periode 1809-1815.
Mahonie kistje: L x B x H = 19 x 17 x 8,5 cm
Uit "BIJDRAGE TOT DE GESCHIEDENIS DER INSTRUMENTMAKERSKUNST IN DE NOORDELIJKE NEDERLANDEN TOT OMSTREEKS 1840" door Dr. MARIA ROOSEBOOM 1950:
Uitstekend instrumentmaker, die zijn werkzaamheden al voor 1790 begonnen moet zijn. In 1809 was zijn zoon al in de firma opgenomen; zij noemden zich toen, bij hun inzending op de nijverheidstentoonstelling te Amsterdam, welke met goud werd bekroond: "Koninklijke Mathematische Physische en Optische Instrumentmakers en Leveranciers voor den Dienst ter Zee".
Ook leverden zij nauwkeurige maten volgens het metrieke stelsel aan prof. VAN SWINDEN (1746-1823) en aan het gouvernement, en blijkens een advertentie in 1812 hadden zij daartoe een kopie van de oorspronkelijke standaardmeter onder hun berusting. In 1810 kregen zij een bestelling voor enige astronomische instrumenten voor de Utrechtse sterrenwacht, die in zeer korte tijd geleverd konden worden. Ook in particuliere verzamelingen vond men hun instrumenten.
Een eenvoudig koperen quadrant, dat gesigneerd is “J. M. KLEMAN fecit Amsterdam", zou volgens overlevering aan BOERHAAVE (1688-I738) hebben toebehoord, aangezien sinds mensenheugenis in de kist een gedrukt boekje ligt met door CRUQUIUS voor deze grote medicus berekende tabellen ter bepaling van de zonshoogte.
KLEMAN's faam als instrumentmaker was al in 1801 zo groot, dat beunhazen misbruik van zijn naam trachtten te maken. Daarom maakte hij bekend, “dat in het vervolg geene instrumenten van deszelfs fabriek zullen worden afgeleverd, dan op het adres, voorzien van den naam van den ondergeteekenden .... J. M. KLEMAN, mathematisch, physisch en optisch instrumentmaker op den Nieuwendijk, in de groene Bril, No 168". Wellicht is het mede daaraan te danken, dat zoveel door KLEMAN gesigneerde instrumenten van allerlei aard behouden zijn gebleven. In 1840 maakte KLEMAN een zilveren sextant voor Prins WILLEM FREDERIK HENDRIK (III). |
